Önder Focan Kimdir? Hayatı ve Albümleri Hakkında Her Şey!

Türk cazının usta isimlerinden Önder Focan’ın hayatı ve albümleri hakkında merak ettiğiniz her şey bu yazımızda!

Türk caz müziğinde Önder Focan isminin ayrı bir önemi var. Caz gitarist, besteci, müzik direktörü ve kompozitör kimlikleriyle öne çıkan Önder Focan, bugüne kadar 18 albüme imza attı. 2022 yılında çıkardığı Aubergine / Patlıcan albümüyle caz dünyasında yeniden gündeme geldi. Gitarda sahip olduğu yüksek teknik becerisi profesyonel veya amatör pek çok müzisyene ilham verdi. Aynı zamanda da eğitimci kimliğine sahip Önder Focan bugüne kadar birçok öğrenci yetiştirdi. Böylelikle Türk caz müziğinin gelişimine önemli katkılar sağladı. Bu yazımızda Önder Focan kimdir diye merak edenler için usta sanatçının hayatı ve albümleri hakkında kısa bilgiler paylaşacağız.

Önder Focan’ın Hayatı

İnternet kullanıcıları arama motoru sorgularında Önder Focan ile ilgili en çok “Önder Focan kaç doğumlu?” sorusunu sormakta. Usta sanatçı 1955 yılında İstanbul’da doğdu. Müziğe ilgisi küçük yaşlarda başladı. 8 yaşında mandolin çalmayı öğrendi. 15 yaşına geldiğinde ise başlangıç gitarı ile gitara geçiş yaptı. Bu dönemde yani 1970’li yıllarda Türkiye’de caza ilgi hızla artarken Önder Focan caz müzik ile daha fazla ilgilenmeye başladı.

1973 yılında Kadıköy Maarif Koleji ve Anadolu Lisesi’nden mezun oldu. Üniversite eğitimini Ortadoğu Teknik Üniversitesi Makina Fakültesi’nde tamamladı. 1975 yılından itibaren caz müziğe daha fazla yoğunlaştı. Bu dönemde caz eğitimi aldı. Ve müzikal yeteneklerini geliştirmek için çalışmalarını hızlandırdı. Caz müziği hakkında bilgi sahibi oldukça caza ilgisi daha da arttı. Sahne performansları sayesinde 1980’li yıllarda caz müzikte önemli bir isim haline geldi. Üstelik ünü sadece Türkiye’de değil, dünya genelinde de duyulmaya başlandı. 90’ın üzerinde şehirde pek çok caz festivalinde müzikseverlerle buluştu.

Önder Focan hayatı içinde en çok gitaristliği ve yaratıcılığıyla öne çıktı. Nitekim bu yetenekleri sayesinde 2001 yılında Viyana’da David Friesen ile birlikte Reminisce albümünün çalışmalarına katıldı. Bu albüm caz müzik sevenler ile 2003 yılında buluştu. Ayrıca Berlin’de Stefan Weeke’nin projesinde yer aldı. Aynı tarihte Almanya’da müzikseverlerle buluşan No.One albümünde Ernst Bier ile birlikte çaldı. Aynı zamanda da eşi Zuhal Focan ile beraber Galata Kuledibi Sokak’ta Nardis adında bir caz kulübü kurdu.

Gitarıyla yarattığı melodiler müzikseverlerin büyük takdirini kazandı. 2003 yılında Kadıköy Maarif Koleji ve Anadolu Lisesi Mezunlar Derneği tarafından verilen Kristal Martı Ödülü’ne layık görüldü. Önder Focan’ın hayatı içinde kendisi daima Türk cazının geleceği için umut veren bir isim olarak değerlendirildi. İlk solo albümünü 1994 yılında Jazz Guitar ile yapan usta sanatçı, son olarak 2022 yılında Aubergine / Patlıcan albümüyle sevenleriyle buluştu. 2013 yılından bu yana CRR Bigband’ın gitaristliğini yapan usta sanatçı, Nardis’te her yıl birçok sanatçının konserini organize ediyor.

Türk Caz Müziği ve Önder Focan

Ülkemizin caz müzikle tanışması 1920’li yıllarda Rum, Ermeni ve Belaruslu müzisyenlerin çalışmalarıyla gerçekleşti. Amerika’dan dünyaya yayılan caz müziğin kökeni de aslında müzikseverler arasında merak konusudur. Nitekim caz müzik aslında 19. yüzyılın ikinci yarısında Amerika’ya köle olarak götürülen Afrikalıların müziğine dayanmakta. Yurtlarına duydukları özlemi kendi müzik türleriyle ifade eden Afrikalılar, 20. yüzyılın ilk çeyreğinde Amerikalıları etkilemeyi başardı. O günlerden itibaren bu müzik türü Amerikalıların farklı müzik türlerinin içinde etkisini hissettirdi.

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından caz müzik dünya genelinde olduğu gibi ülkemizde de daha fazla ilgi görmeye başladı. Savaşın etkileri henüz sıcakken caz müziğin melodramik öğeleri birçok müziksevere kendisini iyi hissettirdi. Ülkemizde caz müzik topluluklarının sayısının artması, müzik kulüplerinin faaliyetleriyle gerçekleşti. Özellikle 1970’li yılların eğlence hayatında başta İstanbul olmak üzere pek çok büyük şehirde caz müzik toplulukları çalışmalarını sürdürüyordu. Caz müziğin Türkiye’deki gelişimi işte bu müzik topluluklarının çalışmalarıyla ivme kazandı.

Profesyonel müzik kariyerine 1980’lerde başlayan Önder Focan, o günden bu yana caz gitarı ile pek çok platformda unutulmaz performanslara imza attı. 1997 yılında Spontaneous International Jazz Friends isimli trioyu bir tesadüf sonucu oluşan dostlukla kurdu. Stefan Weeke ve Ernst Bier’in caz festivali için İstanbul’a gelmesi buna vesile oldu. Bir Türk ve iki Alman’ın birlikte gerçekleştirdikleri konserlerin ardından Spontaneous Int.Jazz Friends albümlerini çıkardılar. Bu albümde iki farklı kültürün caz müziğe getirdiği farklı yorumları müzikseverlerin beğenisine sundular.

2003 yılında Önder Focan hakkında önemli bir başka gelişme de şuydu. MIDEM tarafından Cannes’da düzenlenen festivalde Türkiye’yi Guitar Night gecesinde temsil etti. Ayrıca bugüne kadar 30’dan fazla ülkede Türk caz müziğini en başarılı şekilde temsil etti. 20’li yaşlarda caz müziğe yönelik amatörce başlayan ilgisi böylelikle dünya genelinde pek çok gence ilham kaynağı oldu. Solo albümlerinin yanı sıra trio çalışmaları da büyük ilgi gördü.

Önder Focan’ın İmprovizasyon Yeteneği

Caz müzik türü için en önemli konulardan biri şüphesiz ki improvizasyondur. Nitekim caz müzik sanatçılarının hepsi improvizasyon yeteneğine önem verir. Bu konuda Önder Focan Türk caz severler arasında gerçekten de büyük bir hayranlığa sahip. Gitarıyla yaptığı improvizasyonlar en bilinen şarkıları bile bambaşka bir lezzetle müzikseverlerle buluşturuyor. Bu yönüyle Önder Focan’ın yarattığı sound Türk cazında önemli bir yere sahip. Profesyonel müzik kariyeri içinde kendisi gitar teli olarak en çok Thomatik Infeld telleri tercih etti. Gitar tercihi ise Höfner gitarlarından yana.

1998 yılında çıkardığı Beneath the Stars albümü Önder Focan’a Blue Note firmasından albümü çıkan ilk Türk müzisyeni unvanını kazandırdı. Bu albümde davulcu Bill Stewart ve Sam Yahel’e eşlik etti. 1999 ve 2000 yıllarında usta sanatçı IAJE seminerlerine katıldı. Kasım 1999’da ise Viyana’da Thomastik Infeld tellerinin 80. yıldönümü etkinliğinde çaldı. 2001 yılında Los Angeles NAMM Show’da bu sefer konuk sanatçı olarak yer aldı. Bir yıl sonra aynı fuarda Höfner Guitar tanıtımına katıldı. Bu platformlarda sergilediği performanslar improvizasyon yeteneğinin en başarılı örneklerini ortaya koydu.

2017 yılında Önder Focan, Enver Muhamedi ve Burak Cihangirli ile birlikte yeni bir trioya hayat verdi. Sürekli çalamasalar da kendilerine bir repertuar yaptılar. Fakat birlikte çaldıklarında tek bir enstrüman gibi güçlü bir sound elde ettiler. Nitekim müzikal benzerliklerinin fazla olması aralarında güçlü bir uyum oluşmasını sağladı. Önder Focan’ın caz müziğine olan ilgisi, cazın farklı türleri ile de tanışmasını sağladı. Yaptığı improvizasyonlarda kültürel sentezlere de sıkça yer verdi. Caz müzikte kazandığı tecrübeler sayesinde Önder Focan caz müziği sadece ülkemizde değil, dünya genelinde de büyük ilgi gördü.

Önder Focan Caz Müziğinde Öne Çıkan Temalar

Önder Focan hakkında dikkat çeken konulardan biri de müziğinde öteden beri yemek ve gastronomi ile ilgili temalar kullanmasıdır. Örneğin OK Bob aslında kebabı anlatan bir çalışmadır. Benzer şekilde Salatanın Suyu veya İlk Yudum gibi çalışmaları da gastronomik temalardır. Usta sanatçı bu durumu, müziğin bir kültür ve yaşama biçimi oluşuyla açıklıyor. Mutfak kültürünün de yaşamımızın bir parçası olmasından hareketle çalışmalarında bu tür temalar kullanıyor.

Bunun en somut örneklerinden birini usta sanatçının son albümü olan 2022 yılında çıkardığı Aubergine / Patlıcan albümünde görmekteyiz. Dijital platformlarda kısa sürede adından söz ettiren bu albüm, Önder Focan caz müziği içinde usta sanatçının en özgün çalışmalarından biri oldu. Önder Focan’ın müzik kariyerinde ayrıca film müzikleri de önemli bir yere sahip. Üçüncü Göz, Melodram ve Bütün Kapılar Kapalıydı filmlerinin müzikleri de usta sanatçıya ait.

Önder Focan hakkında bir diğer önemli nokta da çalışmalarında hayatın farklı kesitlerini de olabildiğince birbirine yaklaştırmasıdır. Böylelikle usta sanatçı günlük hayatın sıradanlıklarının da sanatın konusu olabileceğini gösterdi. Başka bir deyişle caz müziğin sadece elit bir gruba ait olduğu düşüncesine karşı çıktı. Hayatımızda cazın düşündüğümüzden de geniş bir yerinin olabileceğini vurguladı.

Aslına bakarsanız, benzer bir durumu İngilizce caz müzikte de görüyoruz. İngilizce sözlü modern caz müzikte kullanılan temalar da aslında büyük ölçüde günlük hayata işaret ediyor. Bu yönüyle modern caz müzik aslında cazı belli bir gruba özgü bir müzik türü olmaktan çıkardı. Bunda en önemli etkilerden biri ise bizce Bebop caz müzik türüdür. Çünkü melodik yapılar yerine harmonik yapıyı esas alan bebop caz müziği daha geniş kitlelere ulaştırdı. Benzer bir durum Önder Focan müziği hakkında her şey için de geçerli. Örneğin 36 mm Biometric ve Sunburst Cat parçaları, günlük hayatın sıradan akışı içinde karşılaşabileceğimiz tekil durumları yansıtıyor.

Caz Eğitiminde Önder Focan

Önder Focan hakkında dikkat çekmek istediğimiz bir diğer konu da usta sanatçının eğitimci kimliği. Nitekim bu kimliği sayesinde profesyonellerin yanı sıra gençlerin ve çocukların da müzik alanında yetiştirilmesine katkı sağladı. Usta sanatçı uluslararası caz eğitimi çalışmalarını Caz Eğitmenleri Birliği (IAJE) bünyesinde sürdürdü. Ayrıca Akademi İstanbul’da Jazz Ensemble dersleri verdi. Diğer taraftan armoni konusunda Müjdat Gezen Sanat Merkezi’nde derslere katıldı. 2002 yılında bu merkez tarafından En İyi Batı Müziği Sanatçısı unvanına layık görüldü.

Bunların yanı sıra Yıldız Teknik Üniversitesi’nde de caz stilleri analizi ve caz gitar dersleri verdi. Ayrıca koordinatörlüğünü yaptığı İstanbul-Pori Müzik Ağı (IPMN) kapsamında müzisyenlerin İstanbul ile Pori (Finlandiya) arasında değişimini sağladı. Böylelikle caza ilgi duyan çocukların eğitimini teşvik etti. Üstelik sahneye çıkmalarına da yardımcı oldu.

Önder Focan’ın Albümleri

İnternet kullanıcıları arama motoru sorgularında Önder Focan albümleri ile ilgili çeşitli araştırmalar yapmakta. Usta sanatçının halihazırda müzikseverlerin beğenisine sunduğu albümlerinin isimlerini ve çıkış tarihlerini aşağıda gösteriyoruz.